Patron

"Od lat śniła mu się wielka synteza dziecka"

JANUSZ KORCZAK
(1878? -1942)

W Warszawie 22 lipca 1878r. urodził się HENRYK GOLDSZMIT (Janusz Korczak), syn Cecylii z Gębickich i Józefa Goldszmita.

Już jako małe dziecko myślał o tym, co zrobić, aby nie było biednych i głodnych dzieci, z którymi nie wolno mu się było bawić na podwórzu.

Z ojcem łączyła go bardzo solna więź emocjonalna. Wspólnie odbywali dalekie spacery, chodzili na przedstawienia kukiełkowe, jasełka szopki.

W ósmym roku życia Henryk rozpoczął naukę w szkole początkowej Augustyna Szmurły na ul. Freta w Warszawie. Później kontynuował naukę w ośmioklasowym gimnazjum na Pradze. W tym okresie, dnia 23 marca zmarła jego ukochana babcia Emilia Głębicka.

Ulubionym zajęciem Henryka staje się czytanie książek. Marzył on o założeniu pisma "Debiut", w którym zamieszczałby prace młodych autorów odrzucane przez inne redakcje.

Jako gimnazjalista udzielał także korepetycji, ponieważ jego rodzina w wyniku długotrwałej choroby ojca miała bardzo duże problemy finansowe. W tym okresie zaczyna również pisać. Powstają pierwsze nowele, wiersze, sztuki sceniczne, które nie były drukowane. Gdy miał siedemnaście lat zaczął pisać powieść "Samobójstwo". W 1896r. pod pseudonimem Hen. opublikował w piśmie "Kolce" pierwszą humoreskę pt. "Węzeł gordyjski".

W maju 1898r. Henryk Goldszmit zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Carskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W tym okresie na łamach gazety "Czytelnia dla Wszystkich" publikował swoje teksty popularnonaukowe, pogadanki, opowiadania, humoreski, w których wypowiada własne poglądy na tematy społeczne i wychowawcze. Odniósł wtedy również pierwszy sukces pisarski. Otrzymał czwarte wyróżnienie w konkursie dramatycznym I. J. Paderewskiego za dramat pt. "Którędy?". Został opublikowany pod pseudonimem JANUSZ KORCZAK. Cały czas żywo interesuje się tematem wychowania dzieci. W okresie studiów został także słuchaczem tajnego Uniwersytetu Latającego, na którym poszerzał wiedzę z zakresu medycyny.

W 1901r. opublikował w "Wieczorach Rodzinnych" pierwsze opowiadania pouczające skierowane do najmłodszych: "Co mówią zabawki?". "Najmilszy podarek", "Pogawędka", "Przeprowadzka". W tym samym roku ukazała się także powieść J. Korczaka pt. "Dzieci ulicy", w której opisał życie dzieci pochodzących z najbiedniejszych rodzin warszawskich dzielnic - Powiśla, Starego Miasta, Ochoty i Woli. Zostaje również członkiem Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego, które zajmowało się organizowaniem wycieczek dla dzieci, zbiórką pieniędzy na budowę uzdrowisk dla chorych dzieci. J. Korczak przez całe życie działał w różnych towarzystwach pomagających najbiedniejszym dzieciom.

W 1904r. ukazała się powieść "Dziecko salonu" (drukowana w odcinkach w "Głosie"). Zawierała ona wątki autobiograficzne, będące literackim opracowaniem osobistych przeżyć i doświadczeń. J. Korczaka z wędrówek po najbiedniejszych dzielnicach Warszawy. W tym roku rozpoczął on wieloletnią działalność jako wychowawca na koloniach letnich, opiekując się grupą żydowskich chłopców.

Rok 1905 był bardzo ważny dla Korczaka. Otrzymał wtedy dyplom lekarza i rozpoczął pracę w szpitalu. Został także wysłany jako żołnierz na front na Dalekim Wschodzie (wojna rosyjsko - japońska). W tym roku ukazują się również "Koszałki Opałki" - pełne humoru, krótkie utwory satyryczne opisujące niedolę ludzką.

W 1908r. w "Przeglądzie Społecznym" ukazała się powieść w odcinkach pt. "Szkoła życia", w której Korczak przedstawia swoją wizję nowej szkoły.

Jako lekarz, stykał się on z najuboższymi mieszkańcami Warszawy. Z jego doświadczeń powstał cykl "Obrazki szpitalne", w którym ukazana jest groza sytuacji chorego biednego dziecka

W latach 1909 - 1910 Korczak wydał powieści "Mośki, Joski i Srule" oraz "Józki, Jaśki i Franki". W tym czasie z nieustalonych dotąd powodów zostaje on aresztowany. Po kilku miesiącach powraca na wolność.

W 1912r. J. Korczak zostaje dyrektorem Domu Sierot na ulicy Krochmalnej 92 w Warszawie, z którym jest związany aż do śmierci. Ukazuje się jego kolejna książka dla dzieci pt. "Sława. Opowieść."

Wybuch pierwszej wojny światowej odrywa Korczaka od dzieci. Został powołany do wojska. Dopiero po wojnie powrócił do swych zajęć. Pracował w Kijowie, w przytułkach dla najbiedniejszych dzieci. W 1918r. wrócił do Warszawy i kontynuował pracę w Domu Sierot.

W 1922r. ukazała się jedna z najpopularniejszych powieści Korczaka, "Król Maciuś Pierwszy", a dwa lata później, w 1924r. "Bankructwo małego Dżeka". W tym czasie z jego inicjatywy powstało pismo dla dzieci i młodzieży "Mały Przegląd".

Janusz Korczak został odznaczony za działalność Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 1933r. ukazała się an łamach "Małego Przeglądu" kolejna powieść dla dzieci "Kajtuś Czarodziej", którą później autor zadedykował "niespokojnym chłopcom". Korczak pisał nie tylko dla najmłodszych, wiele książek, artykułów, odczytów kierował w stronę dorosłych.

Pracował również w radiu, przeobrażając się w postać Starego Pana Doktora, który opowiadał ciekawe historie małym dzieciom.

J. Korczak wiele podróżował. Był w Berlinie, Paryżu, Londynie. W latach 1934 - 1936 odbył dwie podróże do Palestyny.

W 1937r. otrzymał drugą nagrodę - Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną twórczość literacką.

Korczak przez całe życie kierował się "ideą służenia dziecku".

1 września 1939r. wybuchła druga wojna światowa. Od pierwszych dni ataku Niemców J. Korczak wraz z wychowankami i współpracownikami dyżurował na dachu budynku Domu Sierot, gasząc bomby zapalające. Sytuacja dzieci stała się tragiczna.

W 1940r. siedziba Domu Sierot została przeniesiona do getta żydowskiego, które odcięto od reszty miasta granicznym murem. Niedługo po tym wydarzeniu Korczak został aresztowany przez hitlerowców. Po miesiącu opuścił więzienie. Był w bardzo złym stanie. Mimo to powrócił do swoich wychowanków. Dla niego najważniejszą sprawą była ochrona dzieci. Ich sytuacja pogarszała się z dnia na dzień. W getcie panował głód i choroby.

6 sierpnia 1942r. hitlerowscy okupanci wyprowadzili z budynku Domu Sierot j. Korczaka i 200 wychowanków. Zostali wywiezieni do Treblinki i zamordowani.

Korczak mógł opuścić getto, pozostał jednak z dziećmi. Świadomie zdecydował się na śmierć. Był to wielki człowiek, o którym należy pamiętać.

opracowała: Agnieszka Podobińska - Szafran
Na podstawie: M. Falkowska "Kalendarz życia, działalności i twórczości
Janusza Korczaka", Nasza Księgarnia, Warszawa 1989